ODKRYWAMY ŚWIAT NATURY PO SWOJEMU

FILMY FOTOGRAFIE SŁOWA DŹWIĘKI

STRONA  ARCHIWALNA  (sprzed 2022 r.)

62. Saga prastarej puszczy. Omówienie serii

Czas trwania całej serii: 520’
Format oryginalny: 16:9 SD
Format po rewitalizacji: 16:9 HD
Dźwięk: 5.1, 2.0

Pomysł serii, scenariusz i reżyseria: Bożena Walencik, Jan Walencik

Produkcja: Agencja Filmowa dla Programu 1 TVP S. A.
Realizacja: 2000–2009 r.
Zakończenie produkcji: 2009 r. 

Zrewitalizowaną, cyfrową kopię wykonano w Ośrodku Dokumentacji i Zbiorów Programowych TVP S. A. w 2015–2016 r.
Korekta barwna: Barbara moRgan Konopka
Opieka artystyczna: Jan Walencik/ŻUBROWA 10
Opracowanie dźwięku: Krzysztof Kasiński
Konforming: Paweł Syrzycki, Maciej Walencik, Tomasz Kalisz
Skanowanie 2K: Tomasz Kalisz, Michał Kozieł
Kierownik Wydziału: Stefan Kwiatkowski
Rekonstrukcja obrazu: Magdalena Błaszczyk, Robert Dunajewski, Tomasz Gałkowski, Stanisław Jarmoła, Michał Kozieł, Tomasz Malinowski
Stabilizacja obrazu: Paweł Iwaniuk, Piotr Urbański, Michał Wagowski

Kadry z czołówki serii (CYTATY).

Od lat, odkąd filmuję, nurtuje mnie myśl: jak to jest – być dzikim zwierzęciem?  Jak to jest być wilkiem, krukiem, żubrem, bobrem albo mrówką? Przekroczyć granice odczuwania ludzi i zwierząt. Odnaleźć w sobie tę najczystszą zdolność widzenia, słyszenia i czucia. Nie bać się dzikości lasu. Poczuć się jego częścią. Poczuć dzikość, której nic nie poskromi. 

Taką narracją zaczyna się każda z 10 części Sagi prastarej puszczy, autorstwa Bożeny i Jana Walencików, wyprodukowana w Telewizji Polskiej S. A.

Według autorów Sagi… najczystsza forma przyrodniczego filmu dokumentalnego jest współcześnie na wyczerpaniu. Zaproponowali więc widzom głębsze i wielowarstwowe doznania w całkowicie nowej formie. Stworzyli PRZYRODNICZY SERIAL FABULARNY (skądinąd nieświadomie mylony z zupełnie inną formą: dokumentem fabularyzowanym). To przedsięwzięcie zrealizowane z ogromną pasją, jakiego dotąd w historii polskiego filmu przyrodniczego i telewizyjnego nie było! Obejrzenie całej Sagi… zajmuje ponad  8,5 godziny (każda z 10 części trwa 52 minuty)!

Saga… to drugi po Tętnie pierwotnej puszczy polski telewizyjny serial przyrodniczy, zaplanowany od początku jako cykl i tak właśnie – jako autonomiczna, a nie kompilowana z innych filmów seria – zrealizowany i emitowany. Podczas realizacji tego serialu wiele rzeczy wydarzyło się po raz pierwszy w historii polskiego filmu przyrodniczego. Bez wątpienia Saga prastarej puszczy jest pierwszą tak na wskroś autorską i monumentalną serią o sercu polskiej przyrody – unikalnej Puszczy Białowieskiej, ostatniej pozostałości nizinnych lasów, jakie niegdyś pokrywały niemal cały Stary Kontynent – Europę. To tu, na granicy między Polską i Białorusią Europejczyk może dotknąć swych korzeni, zobaczyć pierwotny las przodków, stworzony wyłącznie przez Naturę.

CYTAT. Czołówka serii Saga prastarej puszczy. Reż. Bożena Walencik, Jan Walencik. Źródło: TVP.

Kluczowym pomysłem serii jest głęboko refleksyjne spojrzenie na to pragniazdo poprzez losy osobnika. W rzeczy samej, tematem 10 części Sagi… są losy 10 zwierząt: konkretnych osobników (postaci) różnych gatunków, pokazane – po raz pierwszy – nie w sposób dokumentalny lecz fabularny. Z tego powodu każda część zbudowana jest według reguł dramaturgii trójaktowej, czyli tak, jak opowiada się o losach człowieka w kinie srebrnego ekranu – z introdukcją, zawiązaniem akcji, rozwinięciem, kulminacjami i finałem. Akcji pełnej wciągających widza zdarzeń, perypetii, dygresji i suspensji. Po raz pierwszy też zrezygnowano z pozycji obserwatora jako wszechwiedzącego człowieka, na rzecz spojrzenia na zwierzęcych bohaterów z głęboką refleksją i empatią. Spojrzenie jak na osoby, na ich świat najbliższy i sprawy ważne właśnie dla nich, a nie dla ludzi. Ale człowiek też pojawia się w Sadze…, lecz raczej nie w roli protagonisty i wyłącznie w postaciach drugoplanowych.

Ta filmowa próba zrozumienia sensu istnienia 10 niepospolitych zwierzęcych bohaterów ma dość pesymistyczną wymowę. Ale też autorom wcale nie chodziło o polukrowany, ugładzony – nieprawdziwy obraz Natury, jaki mógłby zadowolić niejednego widza, żądnego szczęśliwego i bajkowego zakończenia. U podstaw Sagi… stała raczej niewesoła i wiele mówiąca o naszym gatunku refleksja: kontakt zwierzęcia z człowiekiem kończy się dla tego pierwszego często źle, a bywa, że tragicznie. Była też druga refleksja: jeśli film powie prawdę, nawet najgorszą, ma szansę poruszyć ludzkie sumienia i serca

Ten serial to wielka dbałość realizatorów o jakość fabuły, o zmienność i dynamikę akcji, ale i dbałość o szczegóły oraz o najwyższą jakość szerokoekranowego obrazu i przestrzennego dźwięku, a więc pierwszy raz formaty 16:9 i 5.1 z przyrodą na dużą skalę. Saga… to niezwykłej urody zdjęcia, zaskakujący montaż, głęboko emocjonalny mariaż obrazów i subtelnych dźwięków natury, dopełniony mistrzowską muzyką Michała Lorenca, wrażliwego i wybitnego kompozytora oraz najwyższej próby aktorskim głosem narratora – Krzysztofa Gosztyły.

Produkcja 10 części Sagi prastarej puszczy, realizowanej kameralnie w nadzwyczaj skromnej ekipie i z bardzo niewygórowanymi środkami finansowymi, zajęła prawie 10 lat. To też stało się po raz pierwszy…

Mimo wieloletnich starań realizatorów, sfilmowana na negatywie Super 16 mm i ukończona w 2009 r. Saga… ukazała się w wersji obrazowej o standardowej rozdzielczości 16:9  – zamiast zadeklarowanej przez producenta rozdzielczości HD 16:9, ale z dźwiękiem 2.0 i 5.1 dostosowanym właśnie do HD (!). Dopiero po 7 latach od zakończenia produkcji, warstwę obrazu serialu poddano ponownemu skanowaniu i żmudnej obróbce (rewitalizacji), uzyskując oczekiwany przez autorów format HD 16:9.

Serial Saga prastarej puszczy, po ukończeniu przeleżał na półce w magazynie archiwum TVP prawie 1,5 roku, zanim doczekał się zupełnie nieprzygotowanej premiery na antenie TVP 1, na dodatek  w dwóch różnych terminach – 26.09/03.10/10.10/17.10.2010 r. pokazano części I, II, II i IV, a od 06.12 do 10.12.2010 r. części V, VI, VIII, IX, X. Część VII miała premierę 23.03.2008 r. jako pilot serii, przed emisją całości.

W 2006 r., w trakcie produkcji serialu Saga prastarej puszczy, Bożena i Jan Walencikowie zrealizowali zwiastun promocyjny Saga puszczy, według własnego pomysłu, dla Biura Współpracy Międzynarodowej i Handlu Telewizji Polskiej S. A. Był on pokazywany między innymi podczas targów MIP TV 2006 w Cannes, gdzie przysłużył się  zainteresowaniu zakupem serialu przez kilkudziesięciu kontrahentów stacji TV z Europy, Bliskiego Wschodu, Azji i Ameryki. W tym zwiastunie pojawia się informacja o 7 latach zdjęć i roboczy tytuł Saga puszczy. Dziesięć opowieści. Ostatecznie zdjęcia trwały ponad 9 lat.

Kadry ze zwiastuna serii (CYTATY).

CYTAT. Zwiastun serii Saga prastarej puszczy z 2006 r. Reż. Bożena Walencik, Jan Walencik. Źródło: TVP.

W 2012 r. Telewizja Polska wyprodukowała i wprowadziła do sprzedaży serię  Saga prastarej puszczy w oryginalnym formacie 16:9 SD, w postaci trzypłytowego wydawnictwa DVD. 

CYTAT. Awers okładki wydawnictwa DVD Saga prastarej puszczy. Proj. graf. i fotografie Jan Walencik. Źródło: TVP.

CYTAT. Rewers okładki wydawnictwa DVD Saga prastarej puszczy. Proj. graf. i fotografie Jan Walencik. Źródło: TVP.

CYTAT. Nadruki płyt wydawnictwa DVD Saga prastarej puszczy. Proj. graf. i fotografie Jan Walencik. Źródło: TVP

Po latach 6 latach  od zakończenia produkcji, w 2015 i 1 2016 r. w Ośrodku Dokumentacji i Zbiorów Programowych TVP S. A. przeprowadzono rewitalizację całej serii. Po precyzyjnym zeskanowaniu oryginalnego negatywu Super 16 mm, obraz poddano długotrwałej i żmudnej obróbce, polegającej na przeskalowaniu go do formatu panoramicznego 16:9 HD, poddaniu stabilizacji, odziarnianiu, oczyszczaniu i retuszowaniu oraz na wykonaniu nowej korekty barwnej. Pozostał jedynie ten sam co w oryginale dźwięk, już wówczas przygotowany do HD jak dwa osobne zgrania : 2.0 i 5.1. 

W 2016 r. Telewizja Polska wyprodukowała i wprowadziła do sprzedaży serię Saga prastarej puszczy po rewitalizacji, czyli w formacie 16:9 HD, w postaci trzypłytowego wydawnictwa BD (Blu-ray Disc).

CYTAT. Awers okładki wydawnictwa BD Saga prastarej puszczy. Proj. graf. i fotografie Jan Walencik. Źródło: TVP.

CYTAT. Rewers okładki wydawnictwa BD Saga prastarej puszczy. Proj. graf. i fotografie Jan Walencik. Źródło: TVP.

CYTAT. Nadruki płyt wydawnictwa BD Saga prastarej puszczy. Proj. graf. i fotografie Jan Walencik. Źródło: TVP. 

GALERIA: WERKFOTOSY Z REALIZACJI SERII (kliknij w dowolne zdjęcie, aby je powiększyć i wejść do galerii).

W 2008 r. w Warszawie, w konkursie Telewizji Polskiej na najlepsze czołówki Wiosna 2008, Bożena i Jan Walencikowie otrzymali nagrodę za czołówkę do serii Saga prastarej puszczy – TVP 1 (razem z  czołówką Alfabet polskiego performance – TVP Kultura). Saga prastarej puszczy zwróciła uwagę przemyślaną kompozycją, nienagannym montażem oraz dynamizującą całość muzyką. Te dwie propozycje zdecydowanie się wybijały. (….) Najważniejsze, żeby zachęcały do obejrzenia programu i zostawały w pamięci – uzasadnił decyzję jury Tomasz Bagiński, autor Katedry i Sztuki spadania.

11 czerwca 2010 r. w Szanghaju (Chiny), na XIVI Festiwalu Telewizyjnym, Bożena i Jan Walencikowie otrzymali nagrodę – Srebrną Magnolię dla dokumentu przyrodniczego za film Saga prastarej puszczy. Część X. Opowieść o rysiu. Wbrew naturze.

24 września 2011 r. w Łodzi, na XIV Międzynarodowym Festiwalu Filmów Przyrodniczych im. Włodzimierza Puchalskiego, Bożena i Jan Walencikowie otrzymali Grand Prix, nagrodę Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej za film Saga prastarej puszczy. Część V. Opowieść o żuku. Potęga karła.